درسنامه جامع فارسی هفتم

ای خداوندی که نام تو بهترین آغاز برای هرکاری است. من هرگز هیچ کاری را بدون نام تو آغاز نمی کنم.
آرایه های ادبی:  نامه باز کردن کنایه از کاری را شروع کردن است / نام تو: آرایه تکرار / نام و نامه: جناس 
دستور زبان: « ای » حرف ندا است و منادای آن،‌ « خداوند » حذف شده است / بیت، سه جمله است: ای [ خداوند ] (1) نام تو بهترین سرآغاز [ است ] (2) بی نام تو نامه کی کنم باز (3) / مصراع دوم « استفهام انکاری » است.
نکته: « استفهام انکاری » سوالی است که پاسخ آن منفی است و در واقع قصد گوینده از استفهام، سوال پرسیدن نیست بلکه می خواهد بر پاسخ سوال خود تأکید کند. برای مثال در مصراع « بی نام تو نامه کی کنم باز؟ » قصد شاعر بیان این مفهوم است که قطعا من بدون نام تو هیچ کتابی را نمی گشایم.
ای یاد تو مونس روانم         جز نام تو نیست بر زبانم
معنی: ای خداوندی که یاد تو، همدم و یار روح و جان من است و من فقط ذکر تو را می گویم و نام تو را بر زبان می آورم.
آرایه های ادبی: تکرار: تو
دستور زبان:‌ « ای » حرف ندا است و منادا حذف شده است / فعل « است » در پایان مصراع اوّل حذف شده است / نهاد مصراع دوم حذف شده است / این بیت سه جمله است ( ای خدا .....  / یاد تو مونس ..... / جز نام تو نیست.
ای کارگشای هر چه هستند         نام تو کلید هر چه بستند
معنی: ای حل کننده مشکلات همه موجودات عالم، نام تو مانند کلیدی قفل مشکلات را باز می کند و آنها را حل می کند.
آرایه های ادبی: تشبیه:‌ نام تو به کلید تشبیه شده است / تکرار:‌ هر چه / هستند و بستند: جناس 
    
دستور زبان:‌ فعل « است » در پایان مصراع دوم حذف شده است / نام تو کلید هر چه بستند، [ است ] ← نام تو:‌ نهاد / کلید:‌ مسند / هر چه در مصراع دوم: مفعول 
ای هست کن اساس هستی         کوته ز درت درازدستی
معنی:‌ ای آفریننده جهان در درگاه تو ظلم و ستمگری وجود ندارد.
آرایه های ادبی:‌ کنایه: درازدستی کنایه از ستمگری و زورگویی / واج آرایی: تکرار حرف « س »
دستور زبان:‌ در مصراع اوّل شبه جمله و « هست کن » منادا است / فعل مصراع دوم حذف شده است: درازدستی ز درت کوته [‌است ] / کوته ← مخفّف « کوتاه » / اساس هستی← ترکیب اضافی ( مضاف و مضاف الیه ) / کوته: مسند / درازدستی: نهاد 
هم قصّه نانموده، دانی         هم نامه نانوشته، خوانی
معنی: خداوندا،‌ تو از همه چیز آگاهی هم از آنچه پنهان است ( قصه نانموده ) و هم از آنچه هنوز اتفاق نیفتاده است. ( نامه نانوشته )